Interview met het Glasteam van Duurzaam Wonen Naarden-Vesting

17 januari 2021

Online informatieavond op 26 januari om 20.00 uur

Bewonersinitiatief
Vlak voordat corona ons in haar greep kreeg, hebben we op 4 februari 2020 een inspirerende avond in de Grote Kerk gehad om Vestingbewoners te enthousiasmeren voor het verduurzamen van hun woning.
Dit was direct ook de kick-off voor het Glasteam waarin Clara Thomas, Clementine Niermans en Kees van Uuden met intussen veel kennis van zaken bewoners ondersteunen bij het gehele beglazingstraject, met Karin van Schuppen als kwartiermaker die de brug slaat naar gemeente Gooise Meren.
Nu, bijna een jaar later, zoeken we Clara en Clementine op om hen te vragen naar de laatste ontwikkelingen.

Clementine Niermans (l) en Clara Thomas

Clara en Clementine, even voor de nieuwkomers onder ons: wat was het doel van de bijeenkomst op 4 februari 2020 in de Grote Kerk?
De bedoeling van de thema-avond was het informeren, bewustmaken en enthousiasmeren van Vestingbewoners op het gebied van verduurzaming van woningen. Denk hierbij aan isolatie, beglazing en de energietransitie van gas naar een andere warmtebron zoals waterstof. We hadden een prachtige opkomst van 150 geïnteresseerden. Die avond was de kick-off voor het Glasteam. Na afloop konden bewoners zich bij thematafels inschrijven voor meer informatie. Bij het Glasteam hebben zich 28 mensen ingeschreven. Bij huizen met enkel glas valt snel winst te behalen door over te stappen naar dubbele beglazing. De besparing op je energierekening kan flink oplopen.

Wat hebben jullie de afgelopen periode – ondanks de coronacrisis – weten te bewerkstelligen?
Uiteraard gooide corona roet in het eten en bleven de contacten met bewoners daardoor beperkt. Toch hebben we die tijd nuttig weten te besteden. We hebben inmiddels veel kennis van venstertypes en glas en de grote variëteit in glastyperingen. Deze kennis gebruiken we om bewoners in te lichten over alle mogelijkheden en hen te helpen bij het kiezen van een glasleverancier en bij een eventueel vergunningentraject. Wij weten nu precies welke wegen bewandeld moeten worden binnen de gemeente. Een vergunning is gelukkig niet altijd nodig.

Naarden-Vesting heeft beschermd stadsgezicht met vele monumenten. Wat betekende dit voor jullie zoektocht naar geschikte beglazing?
Wat misschien niet iedereen weet, is dat alle huizen in de Vesting onder beschermd stadsgezicht vallen. Het is daarom belangrijk dat het isolatieglas past in het historische straatbeeld van de Vesting. Zo gelden specifieke eisen aan beglazing aan de straatzijde; aan de achterkant zijn bewoners vrij in glaskeuze. Monumentenglas is voorzien van een bepaalde coating zoals je die nog bij oude ramen ziet. Je hebt ook glas dat de dikte heeft van enkel glas maar qua isolatie vergelijkbaar is met HR+++. We hebben uitgezocht welke glasleveranciers geschikt zijn om de huizen en monumenten in de Vesting te voorzien van nieuwe beglazing. Elk willekeurig glasbedrijf zal zeggen dat zij weten welk glas nodig is voor de oude huizen in de Vesting. Daar moet je als bewoner heel kritisch tegenover staan. Met al onze kennis weten wij als Vestingbewoners nu precies welke glastypes voor ons beschermde stadsgezicht mogelijk zijn.

Wat kwamen jullie tegen bij jullie rondgang door de Vesting?
We hebben de voorgevels van de woningen in de Vesting geïnventariseerd op bouwperiode en gekeken naar de verschillende kozijn- en venstertypes. Vervolgens hebben we de woningen ingedeeld naar type beglazing. Zijn de ramen voorzien van enkel of dubbel glas of een voorzetraam. Elk huis in de Vesting is uniek waardoor het niet mogelijk is om collectief glas in te kopen. Onze focus ligt op huizen met enkel glas en oude sponningen omdat met het aanschaffen van isolatieglas het snelst een flink rendement voor de bewoner valt te behalen.

Hoe wordt het glasproject tastbaar voor geïnteresseerde Vestingbewoners?
Op de website van Wattnu (https://www.wattnu.org) is een brochure te vinden met uitgebreide informatie over soorten glas en mogelijkheden voor deelname aan het glasproject.
Mochten Vestingbewoners voorbeelden van dun isolatieglas willen zien, dan kunnen ze daarvoor bij het Glasteam terecht.

Lees hier de brochure ‘Glasproject Naarden-Vesting’

Hoe verloopt de samenwerking met de gemeente?
De gemeente is op de hoogte van de beglazingspilot in de Vesting. Verduurzaming is een belangrijk onderwerp binnen Gooise Meren en de gemeente realiseert zich dat deze pilot met zich meebrengt dat het verstrekken van eventuele vergunningen zo soepel mogelijk moet verlopen. De CRKenE (Commissie Ruimtelijke Kwaliteit en Erfgoed) geeft het college advies over het verstrekken van vergunningen. De gemeente wil graag gebruikmaken van de kennis die wij intussen al hebben opgedaan op het gebied van beglazing bij woningen die vallen onder beschermd stadsgezicht.

Wat heeft het Glasteam op korte termijn op de agenda staan?
Met alle kennis en informatie die we hebben vergaard, is het voor Vestingbewoners een mooi moment om zich nu bij ons aan te sluiten. Ook inwoners van Bussum en Naarden die in een oud (historisch) pand wonen, kunnen zich uiteraard tot het Glasteam wenden voor advies.
Wij organiseren op dinsdag 26 januari om 20.00 uur een online informatieavond. Voor deelname aan deze avond kunt u zich nu inschrijven. Na aanmelding ontvangt u de inlogcodes voor deze bijeenkomst.
Ook voor een vrijblijvende offerte voor uw woning kunt u zich hier tot 15 februari a.s. inschrijven. 

tekst Fleur Lempers, bestuurslid Bewonersplatform Naarden-Vesting foto Karin van Schuppen

Uitnodiging ALV op 14 september in de Grote Kerk

Graag nodigen wij u uit voor de Algemene Leden Vergadering op maandag 14 september a.s. van 20.00 tot 21.30 uur in de Grote Kerk.

Uiteraard nemen wij de RIVM-maatregelen in acht waardoor de ALV anders zal verlopen dan u van ons gewend bent.

Door de maatregelen zijn wij genoodzaakt om ons te houden aan het verwelkomen van een maximaal aantal van 60 leden om een onderlinge afstand van 1,5 meter te waarborgen.

Wij verzoeken u om u aan te melden voor de ALV.

Voorafgaand aan de ALV bieden wij u koffie en thee aan en vragen u om direct daarna plaats te nemen.

Hierbij de Agendaalsook het financieel jaarverslag 2019, begroting 2020 en het rooster van aftreden bestuursleden.

Agenda 

1. Opening

2. Akkoord leden dat ALV na mei 2020, dus heden gehouden wordt

3. Notulen ALV 16 april 2019

4. Mededelingen en ingekomen stukken

5. Overzicht activiteiten 2019/20

6. Financieel jaarverslag 2019

7. Rapport Kascommissie

8. Decharge bestuur voor het gevoerde beleid in 2019

9. Besluit dat in 2020 en 2021 geen contributie geheven zal worden

10. Rooster van aftreden en benoeming nieuwe bestuursleden 

  • Benoeming Fleur Lempers
  • Terugtreden: Fiona de Vilder, Nico Rost Onnes en Suze ten Kroode
  • Rooster van aftreden

11. Begroting 2020 

12. Geplande activiteiten in 2020/21

13. Rondvraag

14. Sluiting

Algemene Leden Vergadering op 14 september 2020 in de Grote Kerk

Graag nodigen wij u uit voor de Algemene Leden Vergadering op maandag 14 september a.s. in de Grote Kerk Naarden.

Tijd: 20.00-21.30 uur

Wij nemen de RIVM-maatregelen in acht en bieden u daarom alleen voorafgaand aan de ALV koffie en thee aan en vragen u om direct daarna plaats te nemen.

Tevens verzoeken wij u om u hieronder aan te melden voor de ALV. Wij zijn genoodzaakt om ons te houden aan het verwelkomen van een maximaal aantal van 60 leden om een onderlinge afstand van 1,5 meter te waarborgen.

We kijken uiteraard uit naar uw komst!

    Ik kom alleenmet 2 personen

    heermevrouw

    Overlast in de Vesting – Burgemeester bezoekt Vestingwallen

    Burgemeester bezoekt Vestingwallen en spreekt met jongeren en bewoners

    Afgelopen week heeft de voorzitter van het Bewonersplatform Naarden-Vesting, Boenk van Marle, een brief gestuurd aan Burgemeester en Wethouders van Gooise Meren alsook aan de Politie van Gooise Meren, met daarin de oproep om actie te ondernemen tegen de buitenproportionele overlast veroorzaakt door veelal jongeren die in de Vesting, op de wallen en op het water hun vertier menen te zoeken.

    Het is het Bewonersplatform Naarden-Vesting uiteraard niet te doen om alle plezierzoekende jongeren te weren. Integendeel. Echter wel degenen die het voor anderen bederven door met een groep (een aantal van ca. 100 jongeren is hierbij meer regel dan uitzondering) o.a. het Vestingeiland op te zoeken, daar (bij deze droogte!) vuurtjes te stoken, (alcohol) te drinken en harde muziek af te spelen. Ook vandalisme, waaronder graffiti, wordt helaas veel geconstateerd. De SMB (Stichting Monumentenbezit) heeft een jaarlijks budget om de schade te herstellen en tevens graffiti te verwijderen. Volgens de directeur van SMB, Mark van den Bos, is het budget voor dit jaar al verbruikt. Van den Bos meldt dat het financieel gezien onhoudbaar is voor SMB hoe de Vesting momenteel ge- c.q. misbruikt wordt. Steeds meer jongeren van buiten de Vesting/de gemeente Gooise Meren wisten dat op de eilandjes en Vestingwallen vrijwel niet gehandhaafd werd. Deze overlast is niet corona-gerelateerd maar eerder een structureel probleem in de weekenden en veroorzaakt met name voor de bewoners die aan de rand van de Vesting wonen veel overlast.

    Naar aanleiding van de brief hebben voorzitter Boenk van Marle en bestuurslid Nico Rost Onnes afgelopen vrijdagavond een rondgang over de wallen gemaakt met burgemeester Han ter Heegde, wethouder Geert-Jan Hendriks, Niels Galama van Openbare Orde & Veiligheid en wijkadviseur Annemarie van Embden. Zo konden zij met eigen ogen zien waar veel van de overlast plaatsvindt en horen wat de overlast is die bewoners ervaren. De burgemeester sprak met meerdere jongeren en Vestingbewoners; dat werd zéér gewaardeerd.

    In het verlengde daarvan heeft de gemeente het afgelopen pinksterweekend meer handhaving ingezet. Politie, BOA’s en een beveiligingsbedrijf werden ingezet om de toeloop te beperken. En met resultaat. Vooral de politieboot die bootjes op weg naar het Vestingeiland wist te onderscheppen, boekte veel resultaat. 

    Het Bewonersplatform heeft verder tijdens het gesprek met de burgemeester aangegeven dat het wellicht een goed idee is om in overleg met bewoners en SMB enkele plekken aan te wijzen waar gezwommen en gechild mag worden. Zeker met het oog op het feit dat veel mensen door de coronacrisis hun zomervakantie thuis doorbrengen.

    Op de vraag van de burgervader welke onderwerpen er nog meer spelen bij de Vestingbewoners, heeft het Bewonersplatform de huidige onderwerpen kunnen aansnijden zoals parkeren, verkeer, toerisme en evenementen. Han ter Heegde gaf aan dat hij het bijzonder vond dat de bewoners zelf het initiatief hadden genomen om de horeca in de Vesting te helpen bij de opstart na de eerdere sluiting vanwege de coronamaatregelen in maart. 

    Het afgelopen pinksterweekend is, met dank aan de inzet van de burgemeester en de gemeente Gooise Meren, in het algemeen goed verlopen.

    Nadat de BOA’s en beveiligers later in het weekend aangaven dat er afgeschaald werd, nam de drukte en daarmee de overlast direct weer toe en vond een groep hun weg naar een ander eilandje gelegen tegenover Bastion Oranje. De politie is na melding hiervan direct opgetreden en heeft de feestvierders gesommeerd het eiland te verlaten. Met mooi weer is en blijft continue controle dus een vereiste. 

    Het was positief te zien dat er aandacht voor de problemen in de Vesting was en we hopen dat dit heeft geholpen om onze mooie Vesting wat beter op het netvlies van de bestuurders van Gooise Meren te krijgen en dat daarmee de aandacht voor de Vesting van structurele aard blijkt.

    We hebben als Bewonersplatform veel adhesiebetuigingen ontvangen van Vestingbewoners met betrekking tot het sturen van onze brief naar B&W over de overlast die veroorzaakt werd door deze en gene. Er zijn echter ook kritische geluiden vernomen van Vestingbewoners die vinden dat met name de jeugd vrij baan moet krijgen. Het standpunt van het Bewonersplatform is dat de Vesting beschikbaar moet zijn en blijven voor iedereen, zowel jong als oud. En dat het open publieke gebruik van de Vesting door bewoners en bezoekers een groot goed is dat we met elkaar moeten koesteren. We dienen echter wel te beseffen dat dit alleen kan als eenieder zich aan de normaal geldende (fatsoens-)normen houdt zoals: je eigen rommel opruimen, geen vandalisme, geen graffiti, geen geluidsoverlast na 22.00 uur, niet hard varen en geen open vuur. De RIVM-richtlijnen voor Corona worden daar vanzelfsprekend vooralsnog aan toegevoegd. Hopelijk hebben we hiermee ons standpunt als Bewonersplatform voldoende toegelicht. 

    Overlast in de Vesting – Reactie van gemeente

    Brief van Niels Galama (Openbare Orde & Veiligheid Gooise Meren)

    Geachte heer/mevrouw van Marle, 

    Hartelijk bedankt voor uw brief die u aan het college heeft gericht. Een officiële beantwoording van de burgemeester, namens het college, neemt meer tijd in beslag. Met het oog op het aankomende pinksterweekend zal ik ingaan op uw brief. De gemeente heeft namelijk maatregelen getroffen die aansluiten op hetgeen dat u voorstelt in de brief.

    Als gemeente zien wij dat de coronacrisis en het mooie weer druk legt op plekken die fijn zijn voor jongeren om tot laat te verblijven. Dit geldt voor de gehele gemeente. In sommige gevallen betekent dit ook een toename in overlast voor de omwonenden. Naarden-Vesting is een gebied die bij ons in beeld is als locatie waar de overlast is toegenomen door de coronacrisis. Deze overlast bestaat uit geluidsoverlast (door harde muziek en schreeuwen) en het achterlaten van afval. De geluidsoverlast doet zich met name voor in de aanloopstraten van de Vestingwallen, zoals het Ruysdaelplein. Wij hebben daarom liever dat jongeren om de Wallen zelf verblijven, dan in de aanliggende straten. De overlast van afval doet zich met name voor op de Vestingwallen zelf. 

    De gemeente in samenwerking met partnerorganisaties de volgende maatregelen genomen:

    1. Wij hebben onze opdrachtnemer de opdracht gegeven om meer rondes op de Vestingwallen te lopen om zwerfafval op te ruimen. Wij zullen het effect monitoren.
    2. De Vestingwallen zijn een aandachtspunt en prioriteit in de surveillance van de politie en de Boa’s. Dit betekent dat de politie en Boa’s de komende tijd verhoogd aanwezig zullen zijn rond de Vestingwallen. 
    3. De gemeente heeft, zoals u in de brief noemt, een beveiligingsbedrijf ingehuurd om jongeren aan te spreken op overlast. Deze beveiligers zijn er met name om geluidsoverlast te bestrijden. Zij worden op de warmere avonden in het weekend ingezet. Zij zijn een groot deel van de avond en nacht aanwezig en worden alleen ingezet voor de Vestingwallen.
    4. Jongerenwerkers van Versa Welzijn worden ingezet om overlast op de Vestingwallen te bestrijden.
    5. Bij de Vestingwallen wordt waar mogelijk en redelijk beboet en niet gewaarschuwd. Dit geldt voor de avond en nacht. Overdag zorgen veel gedragingen voor minder overlast en kan er toleranter met jongeren omgegaan. Uiteraard worden vernielingen, samenscholingen (in het kader van coronamaatregelen) en het dumpen van afval ook overdag niet getolereerd.
    6. Ouders van overlastplegers kunnen een brief ontvangen van de politie. Dit is afhankelijk van de context waarin de overlast zich voordoet en de situatie van de desbetreffende persoon. 
    7. Voor overlast op het eiland geldt dat wij inmiddels de beschikking hebben over een boot, waarmee wij op willekeurige momenten het eiland op kunnen gaan. Deze momenten moeten van tevoren gepland worden. 

    De Vesting is een prachtige omgeving en in deze tijd is het meer dan logisch dat jongeren de vestingwallen opzoeken om te “chillen”. Jongeren mogen ook in de openbare ruimte zijn, maar dit mag geen overmatige overlast veroorzaken. Een overlastvrije omgeving is daardoor niet altijd haalbaar. Echter, met het pakket aan maatregelen doen wij onze uiterste best om zoveel mogelijk leefbaarheid aan de bewoners van de Vesting te bieden. Met deze maatregelen in combinatie met het heropstarten van delen van de maatschappij verwachten wij dat de overlast zal afnemen.

    Verder geeft u aan dat u graag meedenkt over ‘huisregels’ op de vestingwallen. De gemeente heeft bij Stichting Monumentenbezit (SMB) de suggestie gedaan om een bord met huisregels op te stellen. In andere gemeenten en parken in Nederland hebben huisregels een communicatieve functie om personen op hun sociale verantwoordelijkheid aan te spreken. De meeste zaken die op dergelijke borden vermeld staan, zijn al verboden middels de Algemene Plaatselijke Verordening (APV). Het is ons nog niet bekend of en wat SMB met deze suggestie zal doen.

    U vraagt om een verbod op boten met verbrandingsmotor in de Vestinggrachten. Deze suggestie heb ik vandaag voor het eerst gelezen.  Wij zullen intern deze maatregel nader onderzoeken. Dit betekent niet dat deze maatregel ook genomen wordt. 

    Tot slot wil ik aangeven dat ik dit weekend vrijdag- en/of zaterdagavond zelf in de Vesting aanwezig zal zijn om de situatie met mijn eigen ogen te zien. Mijn precieze aanwezigheid zal afhankelijk zijn van andere verplichtingen voor werk. Ik zal een paarse keycord met een legitimatiebewijs van Gooise Meren om mijn nek dragen, waaraan u mij kunt herkennen. Mijn aanwezigheid zal gefocust zijn op het Ruysdaelplein en de Oude Haven. Uiteraard ga ik graag in gesprek. U kunt mijn onderstaande telefoonnummer ook delen met de bestuursleden en in aanloop naar vrijdag- en zaterdagavond contact met mij opnemen. Bij overlast vraag ik u om direct 0900-8844 te bellen en overlast niet bij mij te melden. Dit is namelijk de snelste manier om ervoor te zorgen dat politie en Boa’s op de overlast reageren.

    Ik hoop u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben.

    Met vriendelijke groet,

    Niels Galama
    Openbare Orde & Veiligheid

    Overlast in de Vesting – Brief aan B&W

    Brief aan Burgemeester en Wethouders van Gooise Meren

    Aan:       Burgemeester en Wethouders Gooise Meren en Politie Gooise Meren

    Betreft: Overlast in de Vesting, op de wallen en het water

    Datum: 25 mei 2020

    Al sinds de komst van het mooie voorjaarsweer veroorzaken hangjongeren niet alleen veel overlast op de Vestingwallen alsmede op de grachten, maar ook binnen de Vesting. Vooral de situatie op Hemelvaartsdag en het daaropvolgende weekeinde was erger dan voorheen (het neemt elk weekend meer en meer toe). De wallen waren overdag afgeladen vol (coronaeffect?) en later in de avond werd de stad overvallen door luidruchtige (rel-)jeugd die met hun overlevingspakketten (kratten bier, wodka die te bestellen is bij de wodka scooter expres, pizza’s te bestellen bij de pizza scooter koerier) de wallen opliepen om de nacht door te brengen. Het zal u niet verwonderen dat de nachtrust hierdoor aanzienlijk wordt verstoord. De overlast gaat door tot ver in de nacht en soms tot in de vroege uren. Het betreft jongeren die niet alleen uit Naarden komen, maar ook vanuit andere kernen van Gooise Meren, Almere, Bunschoten-Spakenburg, etc. Hiervan is door bewoners met grote regelmaat melding gemaakt bij de politie. Ook met wijkagente Robin Vlug hebben we hierover doorlopend contact gehad. Zij heeft ons recentelijk verzocht ook u hiervan op de hoogte te stellen.

    Behalve dat het de bewoners vrijwel onmogelijk wordt gemaakt om te slapen, laten deze jongeren een vuilnisbelt achter (kratten, drankflessen, pizzadozen, verpakkingen van zoutjes). Deze rommel wordt trouw door een paar bewoners iedere ochtend vroeg opgeruimd, voor zover dit alles niet in het water van de Vestinggracht is gegooid. Dit kan echter zo niet blijven.

    Ook op het water is de overlast groot. Boten afgeladen vol met jongeren varen in groten getale door de grachten, (speed-)boten razen over het water met veel motor en audio lawaai; er wordt gefeest met houtvuren op de eilanden die zich in de grachten bevinden (met deze droogte!!!). Men waant zich daar veilig, ver weg van handhaving. Boten overschrijden doorgaans de maximum snelheden en jongeren (gezien de leeftijd waarschijnlijk) zonder vaarbewijs varen veel te hard (bijv. de boot met kenteken 69-41-YN). Behalve dat deze boten een gevaar vormen op het water en de beschoeiing vernielen, worden de broedende watervogels hierdoor ernstig verstoord. 

    Nog een opmerking m.b.t. de PPS Security beveiligers: Wij zijn blij met hun inzet, maar zodra zij na een inspectie van de wallen hun hielen lichten, seinen de nachtelijke bezoekers elkaar via WhatsApp dat alles veilig is en dan gaan zij de wallen weer op. Eenmalige inspectie heeft dus weinig zin.

    De Vesting begint een 24-uurs pretpark te worden voor jongeren (o.a. hard varen, veel drinken, hard schreeuwen, grote groepen, kampvuren, geen handhaving, geen boetes). Geen regels, weinig tot geen handhaving op de wallen, het Vestingwater en haar eilanden hebben als een magneet aantrekkingskracht op jongeren van ver buiten de Vesting. Het lijkt er ook op dat er sprake is van een sneeuwbaleffect. In deze tijd van snelle communicatie tussen jongeren is dat geen verrassing.  Wij denken dat het lik-op-stukbeleid op de wallen en het water (boetes uitdelen – ook op drank en vuil – en niet alleen waarschuwen in combinatie met een intensieve controle) zou moeten helpen. Wij verzoeken u dit beleid als proef in te zetten voor het pinksterweekend.

    Wij verzoeken u dan ook met klem om die maatregelen te nemen die een eind maken aan deze overlast voor mens en dier:

    • Verhoogd toezicht met betrekking tot de coronaveiligheid;
    • Verbod voor vaartuigen in de Vestinggrachten die aangedreven worden door benzine- of dieselmotoren. Alleen boten die door een elektrische motor worden aangedreven worden toegelaten;
    • Handhaving intensiveren in de nachtelijke uren in de Vesting zelf;
    • Algeheel ontmoedigingsbeleid voor de Vesting (ook op het water en de wallen).

    Tevens hebben wij vernomen dat er wordt gewerkt aan nieuwe spelregels voor het gebruik van de Vestingwallen en -water. Graag vernemen wij hoe de nieuwe spelregels luiden en zouden daar graag ook onze input voor willen geven.

    Bij voorbaat dank.

    Namens het Bewoners Platform Naarden-Vesting,

    A.B. van Marle

    Voorzitter

    CC:       

    Mevr. Reuvers (Afdeling Vergunning en handhaving)

    Robin Vlug (wijkagent)

    Mevr. A. van Embden (wijkadviseur)

    Dhr. M. van de Bos (SMB)

    Duurzaam Wonen in de Vesting

    Special verzorgd door werkgroep NVDM

    Het zijn bijzondere tijden. De laatste maanden zal ieders aandacht zijn uitgegaan naar corona. Thuiswerken, binnen blijven, minder sociale contacten of misschien juist extra drukte vanwege een ‘vitaal beroep’. Ook de komende periode zal ons leven anders zijn dan wat we ‘normaal’ vonden. We hopen vooral dat u in goede gezondheid verkeert.

    De bewonersavond in de Grote Kerk op 4 feb jl. is alweer even geleden. Door het coronavirus is de opvolging van de activiteiten van de werkgroep Naarden Vesting Duurzaam Wonen (NVDM) anders gelopen dan gedacht. Toch is er ook veel wel gebeurd op het gebied van Duurzaam Wonen waarvan we u graag op de hoogte brengen via deze speciale Nieuwsbrief. 

    DE ENERGIETRANSITIE

    In de gemeente Gooise Meren is het doel om in 2050 energieneutraal te zijn. Hierdoor moet veel gebeuren aan de energievraag in de gemeente. Zowel bij bedrijven als bij huishoudens. Dit wordt “de energietransitie” genoemd. Deze doelstelling wordt ingevuld via 3 verschillende onderdelen die onderling met elkaar verbonden zijn: 

    1. Zo veel mogelijk energie besparen
    2. Zo veel mogelijk duurzame energie opwekken
    3. Overgaan naar een aardgasvrije manier van verwarmen van woningen en gebouwen in 2050.

    De energietransitie realiseren we door als overheid, bedrijven en bewoners nauw met elkaar samen te werken. Hiertoe is een strategisch convenant gesloten tussen de gemeente en energiecoöperatie Wattnu. Wattnu is de energiecoöperatie in Gooise Meren, een initiatief voor en door bewoners en zonder winstoogmerk. Om met elkaar nog meer impact te kunnen maken, gebruiken wij de kennis, kunde en slagkracht van Wattnu en zorgen we dat de vele goede ideeën en initiatieven uit de Vesting worden verbonden met Wattnu wanneer dat nuttig is. De werkgroepen zoals NVDM  zijn dus ‘empowered by Wattnu’. U kunt deze coöperatieve gedachte ook zelf ondersteunen door lid te worden van Wattnu. 

    In deze Nieuwsbrief informeren wij u graag over de ontwikkelingen, succesvolle samenwerkingen en de wijze waarop ú daarvan kunt profiteren. 

    ENERGIE BESPAREN

    Glasproject in de Vesting

    Uit de energiescans van Groene Grachten is gebleken dat het vervangen van het huidige glas door isolatieglas een eerste effectieve maatregel is. Deze maatregel vraagt om een collectieve aanpak omdat diverse aspecten extra aandacht vragen zoals het type en soort glas als ook het aspect van vergunningen. 

    De eerste stap is inzicht verkrijgen in het type kozijnen en beglazing in relatie tot het bouwjaar van de woning. Om deze reden zijn Clara en Clementine begonnen met een inventarisatie van de woningen van bewoners die reeds aangaven geïnteresseerd te zijn in een collectieve aanpak. Vestingbewoner, architect en ervaringsdeskundige Kees van Uuden ondersteunt het team bij het maken van deze inventarisatie. Door de corona-omstandigheden is de inventarisatie helaas halverwege tijdelijk stil komen te liggen. Echter, de komende weken gaan Clara en Clementine weer op pad met checklijsten en fotocamera. Uitsluitend in overleg met de bewoners worden foto’s gemaakt van de betreffende kozijnen. Aan de hand van de bevindingen van deze inventarisatie kan gekeken worden naar de mogelijkheden, een eerste kostenindicatie en op welke wijze het glasteam van geïnteresseerde bewoners verder vorm kan krijgen.

    Energiecoaching

    Tijdens de bewonersavond bestond veel interesse in een gesprek met een van de vrijwillige energiecoaches van Wattnu. De historische woningen in de Vesting vereisten aanvullende kennis bij de energiecoaches. Direct na de bewonersavond is een “Masterclass historische panden” georganiseerd voor een team van bestaande coaches. Voor het praktijkonderdeel van de training heeft een aantal Vestingbewoners hun woning beschikbaar gesteld. Het was ontzettend leuk om te zien hoe snel we dit met elkaar hebben kunnen oppakken. Op dit moment staan weer drie Vestingbewoners in de startblokken om, zodra de coronamaatregelen het toelaten, de training tot energiecoach te gaan volgen.  

    Online energiegesprek met waardebon t.w.v. €50,-

    Wattnu lanceert deze week een hele mooie actie om inwoners te helpen bij het nemen van kleine maatregelen en bij het aanpassen van gedrag om energie te besparen (zie ook het artikel in het NaarderNieuws van 13 mei jl.). Veel relatief kleine maatregelen zijn goedkoop en makkelijk uitvoerbaar, zoals radiatorfolie, LED-lampen, tochtstrippen of een waterbesparende douchekop. In veel huishoudens is het mogelijk om met slechts enkele kleine investeringen en door meer energiebewust te zijn 10% op het energieverbruik te besparen. 

    Als u wilt weten met welke kleine maatregelen u energie kunt besparen, vraag dan een gratis online energiegesprek aan. In dit video- of telefoongesprek met een energiecoach wordt gekeken welke kleine maatregelen voor u en uw woning relevant zijn. Energiecoaches zijn vrijwillige medebewoners die hiertoe een aantal trainingen hebben gevolgd.

    Het leuke van dit gesprek is dat u niet alleen informatie krijgt over wat u eenvoudig zelf kunt doen. Na afloop van het gesprek ontvangt u ook nog een waardebon t.w.v. € 50,- en een ludieke placemat met bespaartips. Met deze waardebon kunt u direct de daad bij het woord voegen en producten uitzoeken op energiebespaarshop.nl

    U kunt zich nu voor het online gesprek aanmelden. Wees er snel bij; slechts een gelimiteerd aantal van 1000 waardebonnen is in onze gemeente beschikbaar!  

    OPWEKKEN VAN ENERGIE

    Zonnepanelen op uw dak

    Het mooie weer van de afgelopen tijd maakt het zelf opwekken van zonne-energie wel heel aantrekkelijk! De laatste weken piekte de productie van zonnestroom in Nederland als nooit tevoren. Wattnu organiseert een collectieve inkoopactie van zonnepanelen. Na een uitgebreide leverancierselectie is Groenpand als beste leverancier uit de bus gekomen. De collectieve inkoopactie gaat eind mei van start. Vanwege de coronamaatregelen wordt een online video-informatie avond georganiseerd op 28 mei a.s. waarvoor u zich nu kunt inschrijven. Houd voor deze actie ook de website van Wattnu en het NaarderNieuws in de gaten. 

    Collectieve zonnestroom: postcoderoos

    Na de succesvolle installatie van zonnepanelen op het gemeentehuis en het Vitus College, worden op korte termijn zonnepanelen geplaatst op het dak van de roeivereniging aan de Thierensweg. Dit is een zogenaamd postcoderoosproject. Bewoners in het postcodegebied van de roeivereniging of in een van de aangrenzende postcodegebieden (o.b.v. de 4 cijfers van de postcode) kunnen deelnemen aan dit project. Het betekent dat u als bewoner een aantal van de panelen kunt adopteren en gebruiken voor de verduurzaming van uw eigen stroomverbruik. 

    De Vesting ligt in dit postcodegebied. Voor dit project wordt echter voorrang verleend aan de leden van de roeivereniging woonachtig in de betreffende postcodegebieden én aan bewoners die op de wachtlijst staan vanuit eerdere postcoderoosprojecten. De verwachting is dat dit project reeds is voorzien van voldoende interesse. 

    Heeft u interesse en bent u er de volgende keer graag als eerste bij, meld u zich dan nu alvast aan.

    Concept Regionale Energiestrategie is opgesteld

    In de Regionale Energiestrategie (RES) staat beschreven hoeveel en waar in de regio Noord-Holland-Zuid duurzame energie uit zon en wind kan worden opgewekt. Gooise Meren maakt onderdeel uit van de regio Noord-Holland-Zuid en stelt als onderdeel van Gooi- en Vechtstreek een ‘eigen’ deel-RES op. Het eerste concept is in maart 2020 voorgelegd aan de gemeenteraad. Diverse partijen, waaronder betrokken bewoners uit onze wijk, hebben meegedacht over en meegewerkt aan de totstandkoming van deze strategie. Een aantal van deze partijen werkt het concept nu verder uit tot een definitieve versie die de gemeenteraad naar verwachting in maart 2021 zal vaststellen. 

    Als u wilt weten wat in het concept-RES van onze regio beschreven staat, dan kunt u dit bekijken op energieregionhz.nl/conceptres. In het NaarderNieuws van 6 mei jl. staat tevens een interessant artikel over de RES van Gooise Meren.

    DUURZAME WARMTE

    Waterstof voor Naarden-Vesting

    Na de bijeenkomst in de Grote Kerk is de werkgroep NVDM in nauwe samenwerking met Wattnu gestart met de voorbereidingen van dit project. Een werkgroep van betrokken partijen is opgezet om te onderzoeken in hoeverre de ideeën haalbaar zijn. Een aantal enthousiaste bewoners heeft zich aangemeld om hun steentje bij te dragen. Deze bewoners vormen in eerste instantie een klankbordgroep. Binnenkort vindt een eerste meeting plaats met de deelnemers om de rol van de klankbordgroep met elkaar te bespreken. 

    Inmiddels is tevens contact gelegd met verschillende marktpartijen en stakeholders die mogelijk een rol willen en kunnen spelen in het onderzoek. De doelstelling is om voor het einde van zomer 2020 een haalbaarheidsonderzoek uit te voeren teneinde te onderzoeken of de ambitie van dit project – ‘Naarden-Vesting als eerste vestingstad ter wereld CO2-neutraal op basis van wonen, verwarmen, rijden op basis van groene waterstof’ – haalbaar is. Voor het uitvoeren van het haalbaarheidsonderzoek wordt een subsidieaanvraag gedaan bij de Provincie Noord-Holland.

    Aquathermie in Muiderberg 

    Naarden-Vesting is in onze gemeente niet het enige project op het gebied van aardgasloze verwarming. In Muiderberg doet zich een koppelkans voor door geplande renovatiewerkzaamheden aan het riool waardoor de aanleg van een warmtenet gecombineerd kan worden met deze werkzaamheden. De ligging van Muiderberg aan het IJmeer geeft realistische mogelijkheden voor het benutten van warmte uit het IJmeer (aquathermie). De relatief nieuwe wijk Buitendijke is geschikt als pilot voor het aanleggen van een warmtenet, aangezien de woningen al van goede isolatie zijn voorzien. De gemeente heeft in nauwe samenwerking met Wattnu en bewoners uit Muiderberg subsidie aangevraagd bij Binnenlandse Zaken voor de Proeftuin Aardgasvrije Wijken (PAW). Als u wilt weten wat gaat gebeuren in de wijk Buitendijke in Muiderberg, lees dan dit artikel in het MuiderNieuws.

    Transitievisie Warmte (TVW)

    De twee boven genoemde pilots zijn onderdeel van de Transitievisie Warmte die door de gemeente wordt opgesteld. In deze visie wordt door de gemeente aangegeven welke wijken al voor 2030 overgaan op duurzame warmte en welke bron hiervoor realistisch is. Naast aquathermie en waterstof worden ook andere mogelijkheden onderzocht, waaronder het gebruik van aardwarmte (geothermie). De definitieve versie is eind 2021 beschikbaar.

    VERVOLG

    Met het versoepelen van de coronamaatregelen komt ook meer ruimte om alle activiteiten weer op te pakken. 

    Mocht u zelf ideeën, vragen of suggesties hebben, we horen het graag via vesting@wattnu.org

    De werkgroep NVDM,

    Clara, Clementine, Jort en Thomas

    Gooise Kust

    Op maandag 9 maart jl. is de ‘Concept Visie Aan de Gooise Kust’ gepresenteerd. Wij hebben daarmee het punt bereikt waarop al het voorbereidende werk door gemeente, adviseurs en bewoners van Gooise Meren, in een Visie concept document is vastgelegd. Wij bewoners hebben nogmaals tot en met 13 maart de gelegenheid om onze reactie te geven op het voorliggende document.

    Het betreft onze mooie kust, een waardevol goed, dat onze aandacht zeker verdiend.

    Voor diegenen die nog niet betrokken zijn bij dit onderwerp maar zich nog wel op een snelle wijze enigszins op de hoogte willen stellen treft u hieronder kort door de bocht bevindingen:

    OKRA Landschapsarchitecten adviseert gemeente Gooise Meren om te kiezen voor:

    • 1.      behoud en bescherming van landschap, natuur en cultuurhistorie. 
    • 2.      behoud en ontwikkeling van het routenetwerk voor wandelaar, fietser, kano en sloep.
    • 3.      behoud en verdere optimalisatie van de watersportfuncties aan de oevers van de Vecht; met als logische vervolgstap het opstellen van een Uitvoeringsprogramma herinrichting Havens van Muiden. 
    • 4.      behoud en verdere optimalisatie van het natuur- en recreatiegebied Naarderbos; met als logische vervolgstap het opstellen van een Uitvoeringsprogramma Natuur- en Recreatiegebied Naarderbos. 
    • 5.      om als gemeente aan de oeverlijn van het IJsselmeer beter aan te haken bij de regionale Gebiedsagenda IJsselmeer 2050.
    • 6.      om beter samen te werken met bedrijven en inwoners om kansen voor het kustgebied echt te kunnen pakken. 

    Verder is het belang vastgesteld van het hebben van een visie en een uitvoeringsplan. Een groot aantal  partijen  heeft invloed op onze Gooise Kust. Te noemen zijn Metropool Regio Amsterdam, Natura 2000, de negen deelnemende organisaties van het Blauwe Hart, de provincie en het Rijk. Over wat er zou moeten / kunnen gebeuren wordt, ter geruststelling van velen, gesproken in termen van kwalitatief hoogwaardig, behoud van cultuur en natuur en  het ‘Gooise Minderen’.

    Via deze link vindt u een drietal sterk ingekorte excerpten bedoeld om aan te geven waar het visie document over gaat. Bedoeld om uw interesse te wekken en in de gelegenheid te stellen indien gewenst alsnog uw reactie op de inhoud te delen met onze gemeente via het reactie formulier.

    Onderstaand de planning; waar staan we en welke stappen volgen wanneer.

    Bewonersplatform Naarden Vesting

    Paul Boerma

    Waar bevinden wij ons in het proces?

    WanneerWatWaar Rol
    9 maart 2020Bijeenkomst presentatie concept visie Aan de Gooise KustArsenaal
    Events
    Reageren mogelijk
    9 t/m 13maart 2020Reactieperiode concept visie Aan de Gooise KustReageren mogelijk
    18 maart 2020Thema-uur raad gemeentehuisGemeentehuis Gooise MerenToehoorder op publieke tribune

    Start besluitvormingsfase

    WanneerWatWaar Rol
    27 mei 2020 Politieke avond gemeentehuisGemeentehuis Gooise MerenToehoorder op publieke tribune en inspreken mogelijk (maximaal 2 minuten op aanvraag)
    10 juni 2020Meningsvormende Raad gemeentehuisGemeentehuis Gooise MerenToehoorder op publieke tribune
    1 juli 2020Besluitvormende Raad gemeentehuisGemeentehuis Gooise MerenToehoorder op publieke tribune

    Politiebericht maart 2020

    Door Robin Vlug

    Lieve mensen,

    Het is een hele drukke periode (geweest), de vakantie hebben wij achter de rug en er is veel gebeurd in dit mooie Vestingstadje.

    Hieronder volgt een aantal incidenten, maar ook een korte voorlichting (wederom). Ook wil ik u attenderen op het feit dat als u online aangifte doet, dit zo uitgebreid mogelijk in te vullen. Daarbij kunt u gebruik maken (voor uzelf) van de vragen: Wie, Wat, Waar, Hoe, Waarmee. Denk ook aan serie nummers, foto’s, inscripties en overige informatie. Bij camerabeelden danwel bekende dader is het niet mogelijk om online aangifte te doen.

    Voorbeeld: inbraak schuur.

    – wanneer is het gebeurd inclusief tijdstippen

    – wat is er weg genomen inclusief serie nummers

    – Waar lagen de weggenomen goederen

    – Hoe is de schuur binnen getreden: openbreken raam/ deur

    – Waarmee is de schuur open gebroken (breekijzer o.i.d.)

    Ik wil u bedanken voor het melden van allerlei diverse verdachte situaties. Deze zijn in februari zo ontzettend veel dat ik deze niet apart benoem in het verslag. Blijf alstublieft zo doorgaan!!

    Hieronder volgen de incidenten waarvan u op de hoogte moet zijn van geheel februari:

    Vesting

    Op 21 februari is er een verdachte situatie gemeld. Hierbij hebben wij inzet gepleegd, maar helaas niemand aangetroffen.

    Naarderbos

    In dit gebied van Naarden kan ik u geen bijzonderheden vermelden. Er is genoeg gebeurd en gemeld, maar niets wat ik met u kan delen.

    Ministerpark

    In de nacht van 7 op 8 februari is er een schuur opengebroken aan de Van Tienhovenlaan. Hierbij is er een buitenboordmotor weggenomen en tevens zijn er bijbehorende benzinetankjes weggenomen.

    Componistenkwartier (Beethovenpark)

    Aan de Beethovenlaan heeft op 6 februari in de avonduren een woninginbraak plaats gevonden. Het is nog altijd onbekend wat er is weg genomen. De gehele woning is behoorlijk doorzocht.

    In dezelfde staat heeft er tussen 9 en 10 februari ook een woninginbraak plaats gevonden, weliswaar zijn de daders toen niet binnen geweest en is het gebleven bij een poging.

    Op 14 februari heeft er een woningoverval plaats gevonden aan de Dr. Anton v.d. Horstlaan. Hierbij zijn verdachten op heterdaad aangehouden na een mooie actie van diverse collega’s. Dit heeft u ook in het Naardernieuws kunnen lezen. Voor degene die dit ontgaan is, heb ik het bijgevoegd bij dit bestand.

    Eerste bijeenkomst over duurzaamheid in de Vesting: een avond van ontdekkingen

    Door: Thomas Hofhuis (buurtteam NVDM)

    Daar was het dan. De eerste bijeenkomst van een team van bewoners die zich binnen Naarden Vesting bezighouden met Verduurzaming. Alles in het kader van de energietransitie waar ook de Gemeente Gooise Meren de komende achttien maanden haar beleidsplan klaar moet hebben. Hoe gaan we dat in elkaar zetten in een Vesting met al die karakteristieke monumenten? Wel, een ding is duidelijk: met behoud van het karakter, van de uitstraling van dit totale monument.

    Dit team van vrijwillige betrokken bewoners heeft de naam Naarden Vesting Duurzaam Monument bedacht, een Missie en een Visie geschreven. En onder de vlag van het Bewonersplatform Naarden Vesting werd deze eerste avond over Duurzaamheid en Energietransitie georganiseerd. Op 4 februari. Maar liefst 140 aangemelde bewoners waren er getuige van hoe Platform voorzitter Boenk van Marle een ieder welkom heette en uitnodigde mee te doen aan een open debat. Hij was trots. Ook moderator Peter van Steensel, heel enthousiast ingezet voor deze avond, daagde een ieder uit mee te doen, te stemmen, vragen te stellen en met name “te komen met van alles en nog wat dat we samen kunnen delen.” Dat was wellicht het meest belangrijk: kennis en ervaringen uitwisselen, delen met elkaar en samen komen tot een volgende niveau van denken en handelen als het gaat om een antwoord op de vraag “Hoe gaan we dat straks allemaal doen? Van het gas af, Wind, Zon….Waterstof.”

    De avond was bedoeld om mensen allereerst een kijkje te geven in een dossier dat lang niet voor iedereen duidelijk is. Wat betekent een en ander nu, wat wil en doet de overheid, en met name in de Vesting: “Wat mag er wel en vooral, wat mag er niet?”

    Clara Thomas, een van de initiatiefneemsters van het Vesting Duurzaamheid team, stelde de verschillende leden van “haar” team voor en gaf aan dat de focus de eerste tijd met name ligt op de dingen die wat dichterbij liggen. Om maar te noemen: “Hoe kunnen we minder energie gebruiken?” Later kan verder gegaan worden op “Kunnen we andere energie gebruiken?”, “Kunnen we gezamenlijk, collectief tot afspraken komen als het gaat om verbouwen, isoleren, energie inkopen of zelfs van bron veranderen.” En bij alle verschillende presentaties en de vragen rondjes daarna ging het met name om “vertel wat je weet, deel het met elkaar en laten we eens kijken wat we van elkaar kunnen leren.” Met een ideologisch fundament natuurlijk. We hebben de wereld niet cadeau van onze ouders, maar te leen van onze (klein)kinderen.

    Heel veel bewoners in de Vesting – zo was al snel helder – hebben de afgelopen decennia van alles gewild en geprobeerd maar vinden veelal bot als het ging om “wat mag er wel en wat mag er niet.” Die vertwijfeling kwam al ras ter tafel. “Ja, kun je wel zeggen, maar ik heb vier jaar geleden een keer……” Waar praten we over. De praktijk. Eerst een bewoner in de Kloosterstraat (monument) die, samen met een tweetal bewoners van andere woningen, zijn huis beschikbaar had gesteld voor een Scan. Waar hebben we het nou eigenlijk over? En dan bleek ineens heel veel duidelijk dan wel mogelijk.

    Deskundigen in monumenten verduurzaming Groene Grachten hadden daar vervolgens beelden bij. En, laten we eerlijk zijn: we hebben woningen die van voor 1800 zijn, we hebben woningen van de periode van 1800-1930 en woningen die daarna zijn gebouwd. Maar als we praten over ander glas, isolatie, folie tussen muur en radiator en Quick Wins als LED lampen dan zijn er al best zaken aan te pakken. Of….zoals een bewoner aangaf: “Wij hebben onze elektrische apparatuur vervangen door een generatie van +++ apparaten en besparen nu € 900 per jaar. Enfin, daar was de avond ook voor: eye openers. Veel geluid in de zaal van “O ja, zo kan het natuurlijk ook.”

    Mooi derhalve dat een club van vrijwilligers als WattNu (energie coöperatie), na een beeld van wat er wel al mogelijk is, lieten zien hoe je de aanpak van de energie transitie, de verduurzaming kunt laten landen. “Schrijf u in voor de opleiding Energie coach. We hebben er al 20, negen nu in opleiding.” Straks komen deze mensen, op verzoek van bewoners, aan huis om de te inventariseren hoe en wat er mogelijk is.

    Karin van Schuppen, kartrekker van het duurzaamheidsteam en buitengemeen ervaren in het slaan van bruggen tussen Noodzaak & Beleid schetste een beeld van de stappen, de overleggen, de ambities aan zowel de kant van bewoners als van de kant van de gemeente. Een verhaal waaruit blijkt dat “het eitje niet een twee drie gebakken is” maar dat menig betrokkene graag wil, los nog even van een landelijke overheid die aan de andere kant van de tafel de opdracht tot een Energie Transitie bij Gemeenten heeft neergelegd.

    De worsteling van Gemeenten – en dan mogelijk ook specifiek als we het hebben over Monumenten als De Vesting – kwam wel tot uiting in het verhaal van Barbara Boudewijnse. Veel open einden en veel mist als het gaat “mogen we nou wel of niet ook af en toe buiten de lijntjes kleuren terwijl we alle respect betonen voor de Vesting als monument.” Dat is niet alleen des Gemeente; dat is ook een landelijk verhaal.

    Maar de afdronk: we moeten wel. En twee: we zijn zelf als bewoners in hoofdzaak verantwoordelijk voor het zetten van stappen.

    Dat gaf ook Jort Meijer nog eens aan. Van huis uit een technische man en zeer gedreven bezig, binnen het Vesting Duurzaamheidsteam met wat is er technologisch mogelijk. “Gaan we van het gas af?” “Nee, welnee, we gaan aan het gas, maar ander gas”. Waterstof. Zijn heldere verhaal schetste een nieuwe wereld waarin Waterstof in feite de accu, de stroomdrager is van de nieuwe elektrische aandrijvingen. Een wereld die volgens hem veel dichterbij ligt dan iedereen vaak denkt.

    Moeten we daar dan op wachten? Welnee. We moeten aan de slag met wat we NU kunnen doen. En dat is opmerkelijk veel. Isoleren, ander glas, dichtmaken van kieren, weren van tocht, gezamenlijk oplossingen bedenken. En straks: allemaal aan een of twee windmolens, rijen van zonnepanelen op publieke gebouwen en bedrijfsgebouwen in de omtrek, waterstof centrales. Niet belangrijk om het in te vullen als we met elkaar – dat is de kracht van een bewonerscollectief – weten dat we de weg hebben ingeslagen en gezamenlijk makkelijker doen dan alleen. Ook de Gemeente realiseert zich dat en looft de kracht van dit soort bewoners initiatieven.

    Aan het eind konden de aanwezigen zich melden aan tafeltjes. Tafels over Glas, over Waterstof, over Groene Grachten en wat doe ik met mijn monument, over WattNu. Namen en rugnummers, emailadressen werden opgehaald en moderator Peter van Steensel sloot daarvoor terecht af: “dit is het begin van nog vele bijeenkomsten waarin we elkaar met deze gemeenschappelijke ambitie nog beter leren kennen.”

    Met dank aan het gastvrouwschap van de Grote Kerk – directeur Ellen Snoep was helaas door griep geveld – en aan de mensen van Ruysdael en Comenius Bier voor de verzorging, ook in gemoedelijke sfeer achteraf.